Gert neemt ons mee naar enkele essenties van zijn boek. Onder meritocratische druk en toegenomen concurrentieverhoudingen is er een omvangrijke behoefte ontstaan aan de ontschuldigende werking van labels, ziektecategorieën en behandelingen die in naam daarvan worden ingezet. De pretenties over ‘behandelbaarheid’ versterken de toeloop naar de psychiatrie. Ondertussen sluit het repertoire van de psychiatrie niet of slechts moeizaam aan bij de mensen met aanhoudende en meervoudige problemen, waaronder psychiatrische. Om juist die groep verder te helpen is een andere, een gezelschappelijke psychiatrie nodig. Eén die het antwoord niet buiten onszelf zoekt, in een label of het ondergaan van behandeling, maar waarin mensen zelf onderdeel worden van een weefsel van giften en wedergiften. Wie niet of slechts beperkt van betekenis is voor anderen, is kwetsbaar. Omgekeerd, wie van betekenis is voor anderen ervaart zin en kan steun tegemoet zien in de toekomst. Een gezelschappelijke psychiatrie haalt de vraag – ben ik mijn broeders hoeder? - naar voren. Relationele bodemverrijking en handelingsvermogen komen centraal te staan.

In mijn bijdrage aan dit congres, wil ik het perspectief dat Gert Schout in zijn baanbrekende boek heeft ontwikkeld verder onderbouwen. De gezelschappelijke psychiatrie waar hij voor pleit, is verbonden met de overgang van een biologisch paradigma naar een biotisch perspectief. Ik wil laten zien dat de biologische psychiatrie (en alle verwaterde versies daarvan die de psychiatrische praktijk nog steeds domineren), in de eerste plaats berust op een verouderd, antropocentrisch mens- en wereldbeeld. In de tweede plaats worden psychiatrisch onderzoek en diagnostiek nog steeds gedomineerd door een traditionele methodologie waarin de complexiteit van menselijke psyches en van sociale relaties verdampen in de snelkookpan van empirische bewijsbaarheid en causale verklaarbaarheid. In het verlengde daarvan staat de hulp die psychiaters verlenen in het teken van een verticale relatie, waarin de psychiater – en diens hulpkrachten- de deskundigen zijn die de zieke patiënt op basis van hun kennis van diens brein en met behulp van medicatie terugbrengen naar de normaliteit.

In het licht hiervan brengt de overgang van een biologische naar een biotische psychiatrie de volgende drie verschuivingen met zich mee die ik alle drie uiteenzet: (1) de overgang van een antropocentrische mensbeeld naar een biotisch mens- en wereldbeeld; (2) Het vervangen van de simplistische identificatie van de psyche met het brein door een complexe opvatting van de psyche, die niet alleen het hele voelende, etende en werkende lichaam omvat, maar ook een door en door sociaal karakter heeft: de psyche en de persoon ontstaan en bestaan in sociale relaties met andere bioten; en (3) de overgang van een psychiatrie die vooral op individuele behandeling en deskundologische therapie gericht is, naar een gezelschappelijke psychiatrie.